مذاکره ایران و آمریکا و پرسشهای قابل تامل
آرشیو مقالات و تحقیقات مجید زواری در نظر سنجی این وبلاگ شرکت کنید
سایت خبری تحلیلی فردا - هرچند مذاکره میان ایران و آمریکا بر سر برخی موضوعات اختلافی بارها مطرح و بعضا با واسطه کشورهای دیگر یا به صورت پنهانی و کاملا غیررسمی، عملی هم شد اما ظاهرا این نخستین بار است که انجام مذاکره به صورت علنی از سوی مسئولان دو کشور مورد پذیرش قرار گرفته است و احتمال دارد که در آینده ای نه چندان دور، مسئولان دو کشور بر سر یک میز بنشینند و برخی از مسائل مورد اختلاف را به بحث و گفتگو بگذارند. در این باره نظرات متفاوتی تاکنون مطرح شده و برخی از موافقان، از دستاوردهای این گفتگو سخن گفته اند و برخی نیز کاملا آن را محکوم کرده و حاصل آن را باخت قطعی ایران دانسته اند. برای رسیدن به یک نظر همه جانبه و دقیق، در این نوشته برآنیم تا ابتدا به طرح پرسشهایی مبادرت و فهم شرایط را آسانتر کنیم و سپس به بیان دیدگاه خود بپردازیم.
الف – پیشنهاد دهنده مذاکره کیست؟
آرشیو مقالات و تحقیقات مجید زواری در نظر سنجی این وبلاگ شرکت کنید
اولین پرسش قابل تامل، این است که کدام کشور خواستار مذاکره ایران و آمریکا در این مقطع شده است؟
اولین احتمال این است که آمریکا برای حل مشکلات خود در عراق و دستکم کاهش فشارهایی که در این کشور به نیروهای آمریکایی وارد می شود، قصد مذاکره با ایران را دارد. از نظر آمریکاییان، این مذاکرات باید در پیرامون همکاری جمهوری اسلامی با سیاستهای آمریکا در عراق صورت گیرد و در واقع به محدود کردن تاثیر ایران بر سیاست و گروههای سیاسی عراق بینجامد. همچنین با آغاز مذاکره میان ایران و آمریکا، اسطوره سازش ناپذیری انقلاب اسلامی در منظر طرفداران ایران اسلامی می شکند و بدون آن که چیزی نصیب ایران شود، جایگاه جهانی خود را از دست می دهد. همچنین به خاطر مشکلاتی که ایران در سطح آژانس بین المللی انرژی هسته ای دارد، مجبور است در قبال عراق و مسائل آن کوتاه بیاید و در واقع، روند تثبیت موقعیت آمریکا در آینده عراق، تسهیل می شود.
احتمال دوم این است که این پیشنهاد همانگونه که اعلام شده است، از سوی علاقه مندان به انقلاب اسلامی در عراق از جمله مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق مطرح شده باشد. اگر چنین باشد، هدف این دست از مسئولان عراقی این است که هرچه زودتر به تشکیل یک دولت مورد تفاهم برسند و رقابت دو کشور اصلی تاثیرگذار بر اوضاع عراق، کم شود و با ایجاد همکاری میان این دو کشور متخاصم دستکم در مورد عراق، وضع این کشور هرچه زودتر به سامان شود. واقعیت این است که این دست از عراقیها، هم با ایران روابط خوبی دارند و هم خود را مجبور به همکاری با آمریکا می دانند و به همین دلیل، در صدد حل اختلافات میان ایران و آمریکا دستکم در این مقطع هستند.
احتمال سوم این است که ایران طراح این مذاکره باشد. اگر این فرضیه صحیح باشد جمهوری اسلامی درصدد بهره گیری از مشکلات آمریکا در عراق است یعنی ضمن مذاکره با این کشور، وعده کم کردن این مشکلات را با استفاده از نفوذ معنوی خود در عراق می دهد و در مقابل انتظار دارد که آمریکا نیز برای حل مشکلاتی که خود برای ایران ایجاد کرده است – از جمله مسئله انرژی هسته ای – گام هایی بردارد. در واقع اگر پیشنهاد مذاکره از سوی ایران مطرح شده باشد، همان هدفی مدنظر است که در ماجرای مک فارلین مورد نظر بوده است.
آرشیو مقالات و تحقیقات مجید زواری در نظر سنجی این وبلاگ شرکت کنید
ب – موضوع مذاکره چیست؟
اگر پیشنهاد مذاکره واقعا و در خفا با آمریکا باشد، در آن صورت این کشور در صدد وادار کردن ایران به عدم مداخله در اوضاع داخلی عراق و استفاده نکردن از نفوذ سیاسی و معنوی خود در این کشور است. سیاستمداران کاخ سفید از سوی رقبای خود در این کشور تحت فشارند زیرا به گمان آنان، برنده واقعی برکناری صدام و تشکیل دولت جدید در عراق، جمهوری اسلامی ایران است که بدون از دست دادن هیچ نیرو و امکانی، به قدرت برتر منطقه ای تبدیل شده است و در کشور عراق نیز طرفدارانش در صدر قرار دارند. در مقابل، آمریکا در شرایط دشواری قرار گرفته و نفوذش در میان مردم عراق بسیار کم است و معلوم نیست که باقی ماندن ارتش آمریکا در عراق هم شدنی باشد. آمریکا در مذاکره احتمالی با ایران، موضوع را صرفا به بحث عراق محدود می کند و تنها در صورتی به سراغ موضوعات دیگر خواهد رفت که در قبال عراق، دستاورد قابل توجهی کسب کند. البته آمریکا امیدوار است که اسطوره سازش ناپذیری ایران اسلامی را بشکند و این امر با نفس مذاکره حاصل خواهد شد. بنابراین، آمریکا حتی اگر به کسب نتایج مطلوب از این مذاکره، زیاد امیدوار هم نباشد باز هم به مذاکره از موضع بالا با ایران روی خواهد آورد. اظهارات ضد و نقیض مقامات کاخ سفید نشان می دهد که آنان هم به اصل مذاکره با ایران، روی خوش نشان می دهند و هم با طرح برخی مسائل، درصدد القای این امر هستند که ایران مجبور به مذاکره است و نباید انتظار داشته باشد که چیزی بدست آورد.
آرشیو مقالات و تحقیقات مجید زواری در نظر سنجی این وبلاگ شرکت کنید
اگر پیشنهاد مذاکره از سوی عراقیها مطرح شده باشد، در آن صورت باید موضوع مذاکره را محدود به عراق تصور کرد. در واقع آنان گرفتار مسائل روزمره خود هستند و بر این باورند که با همکاری آمریکا و ایران، ممکن است مسائل این کشور، بهتر و سریعتر حل و فصل شود. از نظر آنان، در صورت ایجاد تفاهم میان واشنگتن و تهران، آمریکاییان در انتقال قدرت به شیعیان عراق تردید نخواهند کرد و این در حالی است که اینک از به قدرت رسیدن شیعیان طرفدار ایران به شدت نگرانند. همچنین اگر میان آمریکا و ایران دستکم در مورد عراق، تفاهم ایجاد شود، می توان در مهار تروریسم و اقدامات مشکوک گروههای افراطی، موفقتر عمل کرد.
اگر پیشنهاد مذاکره از سوی ایران مطرح شده باشد، باید گفت که ایران درصدد کم کردن فشارهای جهانی است و از جمله می خواهد از فرصت پیش آمده در عراق برای حل مسائل مهم خود استفاده کند. با این حساب، ایران علاقه مند است که هم درباره عراق و انتقال آرام قدرت به نمایندگان ملت عراق صحبت کند، هم زمینه خروج ارتش اشغالگر از این کشور را فراهم سازد، هم آمریکائیان را برای کم کردن فشارهای وارده بر ایران در جریان انرژی هسته ای تشویق کند، هم موضوع منافقین در عراق را به میز مذاکره بکشاند و ... و در واقع حل بسیاری از مسائل خود در منطقه و جهان را در این مذاکرات پی بگیرد.
آرشیو مقالات و تحقیقات مجید زواری در نظر سنجی این وبلاگ شرکت کنید
ج – دستاورد مذاکره چیست؟
کمترین دستاورد مذاکره برای آمریکا، نشاندن ایران بر سر میز مذاکره است. این امر هر چند برای ما در داخل کشور چندان پراهمیت به نظر نمی رسد اما در سطح جهانی و منطقه ای بسیار مهم است. ایران تاکنون از هر گونه همراهی با سیاست واشنگتن سر باز زده و مذاکره با این کشور را مردود اعلام کرده است. حال اگر در قبال عراق و برای حل مسائل آن کشور، وارد عرصه مذاکره شود، در واقع اشغال این کشور را به رسمیت شناخته و با آمریکا در حالی که یک اشغالگر به حساب می آید، گفتگو کرده است و این برای آمریکا، دستاورد بزرگی به حساب می آید. جز این مورد، به نظر نمی رسد که آمریکا بتواند در زمینه های دیگر، نتیجه ای از این مذاکرات بگیرد و بعید است که تغییر رفتار جمهوری اسلامی و همراه کردن ایران با سیاستهای جهانی و منطقه ای آمریکا، حاصل شود.
عراقیها نیز نباید چندان امیدی به حل شدن مسائل ایران و آمریکا در هیچ زمینه ای داشته باشند زیرا اختلافات ایران و آمریکا، ماهوی است و بر سر برخی مسائل جزئی حتی اگر توافقی هم وجود داشته باشد، همکاری جدی ایجاد نمی شود. آمریکا اگر قصد ماندن در عراق را داشته باشد، مورد اعتراض ایران قرار می گیرد و این برنامه ای است که ظاهرا در دستور کار مقامات آمریکایی قرار دارد. با این حساب حتی اگر برخی زمینه ها برای تفاهم میان ایران و آمریکا در حیطه عراق وجود داشته باشد، باز هم در حدی نیست که به تخلیه عراق از سوی اشغالگران و انتقال قدرت به مردم این کشور و از جمله شیعیان بینجامد. عراقیها از همکاری و حمایت ایران برخوردارند ولی آمریکا نمی خواهد صحنه عراق را بدون روی کار آوردن یک دولت طرفدار آمریکا ترک کند و این مسئله را فقط عراقیها با یک مبارزه سیاسی متحدانه و پیگیرانه می توانند حل کنند.
آرشیو مقالات و تحقیقات مجید زواری در نظر سنجی این وبلاگ شرکت کنید
دستاورد جمهوری اسلامی در این مذاکره، می تواند در چند زمینه زیر قابل طرح باشد:
اولا می تواند به ایجاد اختلاف در سطح هیئت حاکمه آمریکا و جلوگیری از ایجاد تفاهم میان جناحهای حاکم بر این کشور در قبال ایران بینجامد. در واقع اگر احتمال موفقیت در مذاکره با ایران وجود داشته باشد، در آن صورت هیئت حاکمه آمریکا به آسانی علیه ما به راه حل نظامی متوسل نمی شود.
ثانیا باعث می شود که دیگر متحدان آمریکا از برخورد با ایران و همراهی با سیاستهای افراطی کاخ سفید خودداری کنند و حتی در مذاکره با جمهوری اسلامی و گسترش همکاری با ایران از دیگران سبقت بگیرند.
ثالثا ایران می تواند با طرح مسائل دیگری غیر از مسائل عراق، از جمله مسئله انرژی هسته ای، آمریکا را به سمت به رسمیت شناختن این حق قانونی ایران سوق دهد و دستکم از برخوردهای تند و عجولانه جلوگیری کند و زمینه های مساعدتری برای حل مشکل ما در آژانس بین المللی هسته ای فراهم آورد و از ارجاع پرونده به شورای امنیت جلوگیری کند. در این جریان، حتی اگر دستاورد مشخصی نصیب ایران نشود، دستکم «زمان» می خریم که ظاهرا سخت به آن نیاز داریم.
آرشیو مقالات و تحقیقات مجید زواری در نظر سنجی این وبلاگ شرکت کنید
در دیگر زمینه ها یعنی حل شدن مسائل فیمابین ایران و آمریکا به صورت اساسی، هیج امیدی نمی توان به این گونه مذاکرات داشت. اختلافات جمهوری اسلامی و آمریکای سلطه جو، اساسی تر از این است که قابل حل باشد و بنابراین توسل به شیوه هایی چون مذاکره آن هم در باره یک کشور دیگر، هیچ کمکی به نزدیک کردن مواضع دو کشور ایران و آمریکا نخواهد کرد.
د – چه باید کرد؟
به گمان ما رسیدن به اهداف چندگانه فوق، نیاز به ورود به عرصه مذاکره ندارد چون در این مذاکرات، حیثیت جمهوری اسلامی بر باد می رود بدون آنکه هیچگونه اتفاق مثبتی برای ایران بیفتد. بحث مذاکره از سوی هر کشوری مطرح شده باشد، دستاورد قابل توجهی را برای ایران در بر نخواهد داشت. اگر قرار باشد به سوی حل مسائل خودمان با آمریکا حرکت کنیم و از جمله مذاکره با این کشور را مجاز بدانیم، چرا از مسئله عراق آغاز کنیم؟
طرح مسئله مذاکره و استفاده از نتایج سیاسی آن در همین حد کفایت می کند ولی نباید وارد ماجرا شد و واقعا باب مذاکره با این کشور را گشود. آمریکا از تجربه مک فارلین آموخته است که مذاکره پنهانی نکند و به همین دلیل در صدد رسیدن به کمترین دستاورد ممکن یعنی مخدوش کردن چهره استکبار ستیزی ایران از طریق مذاکره رسمی و علنی است. نباید به امید رسیدن به اهدافی موهوم، آمریکا را در رسیدن به این هدف یاری کرد.
